Zabraknie śmieci ?

Prąd i ciepło ze śmieci wyprodukuje powstający w Stalowej Woli Zakład Mechaniczno-Biologicznego Przetwarzania Odpadów Komunalnych.

To jedna z największych i najnowocześniejszych w kraju tego typu inwestycji (MPO) o wartości 111,5 mln zł. Zakład (ZMBPOK) przetworzy 60 tysięcy ton niesegregowanych odpadów rocznie. To umożliwi znaczne zredukowanie ich ilości ulegających biodegradacji oraz wyprodukowanie 3 mln kilowatogodzin energii elektrycznej na własne potrzeby oraz sprzedaż jej nadwyżek. Instalacja zmaksymalizuje ilości odpadów materiałowych poddawanych odzyskowi i recyklingowi, takich jak tworzywa sztuczne, makulatura, szkło, metale, odpady zielone, budowlane, wielkogabarytowe i niebezpieczne.

Trwa przygotowywania terenu pod budowę gdzie na działce o powierzchni 5,5 ha już wykarczowano 4 ha lasu sosnowego wycenionego na 200 tys. zł. Obiekt o pojemności 237,7 tys. metrów sześciennych buduje Miejski Zakład Komunalny. Powstaje na terenie Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w podstrefie stalowowolskiej. Docelowo ma zatrudniać około 70 pracowników. Przedsięwzięcie otrzymało wsparcie finansowe w wysokości prawie 60 mln zł (66% wartości projektu) ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Realizowane jest w ramach priorytetu II - gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi. Działanie 2.1 obejmuje kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych.

Przygotowania do przedsięwzięcia, nie bez problemów, trwają od 4 lat a to jeszcze nie koniec. Rozruch technologiczny rozpocznie się jesienią 2014 r. Spółka Control Process z Krakowa, która wygrała przetarg, planuje zrealizować całą inwestycję do końca sierpnia 2015 r. Zamówienie obejmuje także wykonanie dokumentacji projektowej, uzyskanie pozwoleń, wybudowanie, dostawę i montaż urządzeń oraz wyposażenia obiektów i instalacji.

Docelowo zakład będzie również pełnić rolę Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych dla regionu północnego Podkarpacia, m.in. powiatów: rzeszowskiego, łańcuckiego, przeworskiego, leżajskiego oraz tarnobrzeskiego. W 2012 roku podpisane zostało międzygminne porozumienie pomiędzy Stalową Wolą a innymi 9 gminami (Baranów Sandomierski, Bojanów, Nowa Dęba, Gorzyce, Grębów, Pysznica, Radomyśl n/Sanem, Zaklików i Zaleszany). Te jednostki jako współinwestorzy będą korzystać z instalacji na preferencyjnych warunkach. Aktualnie MZK pełni funkcję regionalnej instalacji w zakresie składowania odpadów.

Fermentacja - biogaz - producent energii

Obiekt będzie się składać z dwóch głównych części. Pierwsza - mechaniczna czyli sortownia, wyposażona m.in. w separatory optopneumatyczne. Druga - biologiczna to kompostownia i fermentacja metanowa sucha w układzie poziomym. Procesy te dokonają się w 3 oddzielnych halach tj. sortowni, fermentacji i stabilizacji tlenowej.

Pierwsza faza kompostowania odbędzie się w zamkniętych reaktorach stabilizacji tlenowej z aktywnym napowietrzaniem, a druga na placu kompostowym w pryzmach. W zakładzie będzie można przetwarzać ok. 76,7 tys. ton odpadów komunalnych rocznie, przy pracy w systemie dwuzmianowym. Będzie to m.in. ok. 60 tys. ton zmieszanych odpadów komunalnych plus ok. 2,85 tys. ton opakowaniowych z selektywnej zbiórki oraz pozostałości z sortowania. Posegregowane na miejscu śmieci poddawane będą beztlenowej fermentacji w specjalnej cylindrycznej kolumnie fermentacyjnej o pojemności 1900 metrów sześciennych. Tam specjalne bakterie przekształcą śmieci w biomasę a powstający z tego biogaz zostanie spalony w silnikach napędzających generatory produkujące prąd.

Ponadto będą wydzielane komponenty paliwa alternatywnego. Pozostały materiał zostanie użyty do umacniania skarp przy drogach i jako paliwo do cementowni. Natomiast uzyskany biogaz zostanie wykorzystany do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Odpady materiałowe będą poddawane odzyskowi i recyklingowi. Zakłada się że wykorzystanie nowoczesnych technologii pozwoli deponować aż 43% odpadów przeznaczanych obecnie do składowania. Na składowisko trafiłby wtedy tylko kompost – produkt fermentacji odpadów zielonych, chyba, że zagospodaruje się go jeszcze inaczej. Reszta, czyli tzw. stabilizat, może służyć jako np. polepszacz do gleby.

- Ze zmieszanych odpadów komunalnych, frakcja poniżej 80 milimetrów trafi do komory fermentacyjnej gdzie pod wpływem temperatury będą zachodzić reakcje. W ich wyniku powstanie biogaz a dokładnie będzie to metan. Z jego spalenia wyprodukujemy energię elektryczną i ciepło w procesie kogeneracji którą wykorzystamy do ogrzania kabin sortowniczych. Nadwyżki energii odsprzedamy do operatora sieci z czego uzyskamy dodatkowe przychody. To układ typu „wyspa” – będziemy producentem energii, którą zakład energetyczny musi od nas odkupić. Maksymalna moc jaką możemy osiągnąć to 527 kW, co w skali całego roku pozwoli wytworzyć 3 mln kWh – wylicza Janusz Siek, po. kierownika ZMBPOK w budowie.

Wielki biznes przed nami

- Zakłada się, że w okresie najbliższych lat w Polsce, mechaniczno – biologiczne przetwarzanie (MBP) zmieszanych odpadów komunalnych (w tym pozostałości po ich selektywnym zbieraniu) będzie podstawą systemu gospodarki odpadami. Pozwoli to realizować jeden z najważniejszych celów jakim jest zredukowanie ilości składowania odpadów ulegających biodegradacji. MBP stanowi zintegrowany proces technologiczny w wyniku którego zmieszane odpady komunalne przygotowywane są do procesu odzysku, w tym recyklingu, odzysku energii, termicznego przekształcania lub składowania – wyjaśnia doc. dr Lidia Sieja z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach.

Szacuje się, że do 2016 r. takich dużych zakładów MPO w Polsce powstanie około 20 (część już istniejących zastanie zmodernizowania by spełniały wymogi ustawowe). Sama firma Control-Process z Krakowa realizuje aktualnie 4 podobne inwestycje. Dla porównania zaplanowanych spalarni jest 6, które będą uzupełnieniem tego systemu.

Specjalne instalacje pozwalające zwykłe śmieci przerobić na paliwo w Polsce są cięgle rzadkością. Cywilizacyjną zapaść w stosunku do państw Unii Europejskiej nadrabiamy bardzo powoli mimo, że podobno mamy bardzo dużo funduszy pomocowych do wykorzystania na ochronę środowiska i efektywność energetyczną. Ale w końcu coś drgnęło, bo powstających i planowanych przetwórni jest coraz więcej. Dochodzi wręcz do ostrej rywalizacji między sąsiednimi firmami, całymi miastami i regionami o pozyskanie takiej inwestycji. W Polsce energia ze śmieci to jeszcze nowoczesność. W państwach skandynawskich nawet do 50 proc. ciepła używanego w sieciach ciepłowniczych produkowane jest z odpadów przemysłowych oraz komunalnych. Zapotrzebowanie na energię z odzysku jest tak duże, że śmieci sprowadzają z zagranicy. Z nich wytwarza się energię na własne potrzeby lub do oświetlenia ulic, domów, mieszkań czy podgrzewania wody itp. Najwyżej 3 proc. jest składowane, reszta jest odzyskiwana. U nas te proporcje są niemal odwrotne. W Polsce recyklingiem objętych jest niespełna 1/3 proc. odpadów, z czego tylko 2-3 proc. przerabianych jest na energię. Co z obawami o zanieczyszczenia?

- Biologiczne przetwarzanie to inaczej intensyfikacja tych samych procesów które zachodzą na składowisku odpadów czy w pojemniku domowym w długim okresie czasu. Są to procesy naturalne i tym samym nieszkodliwe dla środowiska i ludności. Co więcej mamy obowiązek budowania takich zakładów by wypełnić zobowiązania chociażby dyrektyw unijnych. U nas w zakładzie, zgodnie z wymogami prawnymi będą stosowane biofiltry oczyszczające powietrze, podobne jakie już mamy na oczyszczalni ścieków – wyjaśnia Janusz Siek.

Wojna o śmieci

Zakład jest bardzo ostrożny i oszczędny w udzielaniu szczegółowych danych dotyczących ekonomicznych zagadnień prowadzenia tego przedsięwzięcia. Uzyskanie informacji okazało się trudne, ponieważ w pierwszej chwili zostaliśmy potraktowani jak konkurencja, która chce wypytać o biznesowe szczegóły. – Dotychczas tylko liczne firmy konkurencyjne chciały uzyskać od nas tak szczegółowe dane. To dochodowy biznes i bardzo dużo osób nas wypytuje.

My ze zrozumiałych względów nie możemy wszystkiego zdradzić – wyjaśnia swoją powściągliwość Janusz Siek.

O tym, że chodzi o duże pieniądze można przekonać się nawet na dalekiej prowincji i najbiedniejszym regionie Polski - w woj. podkarpackim. Okazało się bowiem, że w pobliskim Tarnobrzegu (oddalonym od Stalowej Woli zaledwie o 30 km) również powstaje podobna instalacja MPO, choć o połowę mniejsza i tańsza, bo za 40 mln zł. Jakby tego było mało to przetwórnia spółki ASA jest aktualnie, na rok 2014 r. i również w latach kolejnych, wpisana na listę utworzoną przez samorząd województwa jako regionalna instalacja przetwarzania odpadów komunalnych. Zgodnie z wymogami ustawy jest zdolna do przetwarzania odpadów z powierzchni zamieszkałej przez 120 tys. mieszkańców. Przypomnijmy jednak, że według projektu unijnego realizowanego przez MZK, śmieci z Tarnobrzega jaki i powiatu tarnobrzeskiego będą trafiały do Stalowej Woli. Projekt ten bowiem dotyczy zagospodarowania odpadów w trzech powiatach tj. stalowowolskim, tarnobrzeskim i powiecie grodzkim Tarnobrzeg.

Takim rozwojem sytuacji mocno zbulwersowany jest zarówno zarząd MZK jaki i prezydent Stalowej Woli. Powstanie zakładu MPO jako RIPOK w Tarnobrzegu oznacza, że tam mogą trafiać odpady z tego miasta. To dla MZK może oznaczać, że nie osiągnie pełnych mocy przerobowych a tym samym zakładanej efektywności. Do tego bowiem potrzeba pozyskać odpowiednią ilości odpadów z terenu zamieszkałego przez 210 tys. osób. Prezydent Stalowej Woli informował publiczne, że chciał nawet powiadomić o sprawie Centralne Biuro Antykorupcyjne oraz domagał się wszczęcia kontroli w Urzędzie Marszałkowskim i w spółce ASA. Pojawiły się zarzutu o nieuczciwą konkurencję, praktyki monopolistyczne, nieprzestrzeganie prawa karnego i wymogów technicznych instalacji itp. Trwa ostry bój o to kto przetworzy tarnobrzeskie odpady.

Na Podkarpaciu już za rok może wiec ich zabraknąć dla wszystkich chcących to robić. Szkoda tylko, że tej rywalizacji ciągle nie widać na ulicach czy w lasach gdzie nieczystości ciągle nie ubywa.

Marcin Piasek
Dwumiesięcznik „Odpady I Środowisko” nr styczeń-luty 2014 r.
marcin.piasek_(at)_vp.pl