Rozwadowian marsz ku wolności

Na rozwadowski rynku można oglądać wystawę plenerową przygotowaną przez Muzeum Regionalne z okazji odzyskania niepodległości.

Głównym tematem ekspozycji jest historyczne wydarzenie z dnia 2 listopada 1918 roku, które miało miejsce na rynku w Rozwadowie. W patriotycznym pochodzie wieszczącym powstanie Wolnej Polski wziął udział wielotysięczny tłum mieszczan, duchowych, młodzieży szkolnej, przedstawicieli nowo powołanych władz oraz organizacji, w tym członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół". Tę wyjątkową chwilę zatrzymał w kadrze anonimowy fotograf. Patriotyczny zryw rozwadowian i mieszkańców okolicznych wsi został przedstawiony na tle fotografii dokumentujących ogromne zniszczenia jakich doznało miasto w 1914 i 1915 roku. Wystawa znajduje się tuż za istniejącą już ekspozycją poświęconą historii TG „Sokół", którego członkowie wielokrotnie angażowali się w działania o charakterze niepodległościowym, a budynek był ostoją polskości w mieście.

Jako pierwsza spod władzy zaborczej wyzwoliła się Galicja. Już od połowy października 1918 roku w Rzeszowie, Kolbuszowej, Nisku i Tarnobrzegu odbywały się wiece i manifestacje wieszczące upadek Austrii i powstanie wolnej Polski. W Rozwadowie pierwsza manifestacja odbyła się 27 października 1918 roku. Niedzielny wiec rozpoczęło nabożeństwo, podczas którego kazanie wygłosił o. Bruno Moskal wzywający mieszkańców Rozwadowa do jedności w pracy nad odbudową ojczyzny. Po pochodzie, manifestujący zgromadzili się w budynku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół", gdzie do późnych godzin nocnych trwały najpilniejsze ustalenia dotyczące bezpieczeństwa mieszkańców.

W niedzielę 2 listopada 1918 roku w niemal wszystkich kościołach dekanatu miechocińskiego odprawiano dziękczynne nabożeństwa. W rozwadowskim klasztorze oo. Kapucynów mszę świętą celebrował ksiądz Michał Dukiet. Po zakończeniu mszy i przemowie Michała Jękota – reprezentanta rozwadowskiego mieszczaństwa, uroczysty pochód rozwadowian i delegacji okolicznych wsi wyruszył w stronę rynku. Uroczystość kontynuowano następnie w budynku rozwadowskiego „Sokoła". Tego samego dnia nabożeństwo odprawiono także w żydowskiej synagodze. Początkiem listopada 1918 r. w Rozwadowie powołano do życia Komitet Miejski, którego zadaniem było sprawowanie rządów w mieście. W jego skład weszli: adwokat z Jan Jaroszewski – przewodniczący, dr Antoni Tokarz, Emil Rudziński, Ludwik Ciołkosz, Michał Jękot, Bartłomiej Litwin, Paweł Serwacki, Jan Dudziak, Karol Kroczek, Ignacy Szwakop, Henryk Lewinger i Jan Kuraś – sekretarz gminy.

Zwiastunem wolnej Polski były nie tylko uroczystości o charakterze patriotycznym. Zmianom władzy towarzyszyły polityczne rozterki, konflikty społeczne i narodowościowe, niejednokrotnie także rabunki i przemoc. Anarchia, chaos i bezprawie w powiecie – jak zanotował kapucyński kronikarz - trwała kilka tygodni.

Dla zapewnienia mieszkańcom Rozwadowa bezpieczeństwa, w mieście utworzono milicję obywatelską. Nadzór nad majątkiem publicznym w Rozwadowie powierzono kapitanowi Dudziakowi, a nad wojskiem byłemu kapitanowi wojsk austriackich Józefowi Nowakowi. Do ekscesów dochodziło zwłaszcza podczas dni handlowych. Podczas jednej z interwencji przypadkowo zginął mężczyzna, za co chłopi w odwecie zabili funkcjonariusza milicji - Adama Wyżykowskiego. Uzbrojone bandy nękały również Żydów, nagromadzona przez lata niechęć do Żydów miała głównie podłoże ekonomiczne, ale oskarżano ich też o popieranie bolszewizmu i próby wprowadzenia go do Polski. Antysemickie wystąpienia nieustannie się nasilały, co doprowadziło do wyjazdu z Rozwadowa ponad połowy obywateli wyznania mojżeszowego.

Rozwadowskie echa Republiki Tarnobrzeskiej

5 listopada 1918 r. w sali rozwadowskiego „Sokoła" odbyło się spotkanie chłopów i lokalnych działaczy politycznych. Zapowiedziano na nim zwołanie na dzień 6 listopada wiecu narodowego w Tarnobrzegu. Jednym z bohaterów tych listopadowych dni był dr Jan Jaroszewski - sprzyjający ruchowi ludowemu socjalista. Przed I wojną światową pracował w Rozwadowie jako adwokat, następnie pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Miejskiej, a po wyborach do Rady Miejskiej, został Komisarzem Rządowym Miasta Rozwadowa.

Jan Jaroszewski zredagował uchwały podjęte przez tarnobrzeski wiec, który odbył się 6 listopada 1918 roku. Stworzyły one fundamenty tzw. Republiki Tarnobrzeskiej, na której czele stanęli Tomasz Dąbal i ksiądz Eugeniusz Okoń. Naczelnym hasłem władz Republiki stały się słowa: „władza dla ludu, ziemia dla chłopów". Na początku 1919 roku Republikę zlikwidowano. Dr Jaroszewski zrezygnował z adwokatury w Rozwadowie w 1921 roku i przeprowadził się prawdopodobnie do Poznania. W 1926 r. był jeszcze wymieniany jako adwokat w sądzie w Lesznie, po czym ślad po nim zaginął.